ความกตัญญูกตเวที

Sornpraram

ความกตัญญูกตเวที...
เครื่องหมายแห่งคนดี
สมเด็จพระญาณสังวร สมเด็จพระสังฆราช สกลมหาสังฆปริณายก
วัดบวรนิเวศวิหาร ราชวรวิหาร กรุงเทพมหานคร

ทุกคนสมควรเป็นผู้ได้รับความกตัญญูกตเวที
และทุกคนควรเป็นผู้มีความ กตัญญูกตเวที ไม่มีคนใดเลยที่ยกเว้น
ที่ว่าทุกคนสมควรเป็นผู้ได้รับความกตัญญูกตเวที
ก็ เพราะอย่างน้อยทุกคนต้องเคยทำคุณต่อผู้อื่นแน่นอน
ไม่ต่อคนนั้นก็ต่อคนนี้ ไม่มากก็น้อย

แม้จะเป็นผู้ที่เป็นคนพาลเป็นคนชั่วร้ายเหลวไหลมากมายสักเพียงไหนก็ตาม
ก็ต้องเคยได้ ทำคุณความดีมีบุญคุณต่อผู้ใดผู้หนึ่ง
ต่อพวกใดพวกหนึ่งมาแล้ว

เป็นต้นว่าต่อบุตรธิดาหรือ ต่อผู้ที่ตนรักชอบ
ซึ่งคงเป็นที่ยอมรับทั่วกันว่า คือผู้ใดเป็นที่รักชอบของตน
จะเป็นลูกหลาน พี่น้องหรือไม่ก็ตาม
ตนก็ย่อมจะช่วยเหลือเกื้อกูลเท่าที่มีโอกาสมีความสามารถ
นั่นคือบุญคุณ เป็นบุญคุณ
ที่สมควรได้รับความกตัญญูกตเวทีจากผู้ได้รับประโยชน์เกื้อกูล

บุญคุณนั้น เป็นสิ่งที่คนดีสำนึกอยู่ด้วยความกตัญญู
และคนดีย่อมแสดงกตเวที
ด้วยการตอบแทนทุกโอกาสและเต็มความสามารถ

คือทุกคนต้องเป็นทั้งผู้มีคุณและผู้ต้องตอบแทนคุณ
ทุกคนจึงไม่มีการได้เปรียบเสียเปรียบอยู่ทุกเวลา
เสียอยู่ก็แต่ที่ว่าไม่ทุกคนไปที่ยอมรับความจริงทั้งสองประการ
ไปยอมรับเอาแต่ว่าตนเป็นผู้สมควรได้รับกตัญญูกตเวที
มิได้ยอมรับว่าตนเอง ก็เป็นผู้ต้องมีกตัญญูกตเวทีด้วย
จะเป็นคนดีได้ต้องพร้อมด้วยความสมควรแก่กตัญญูกตเวที
และมีกตัญญูกตเวทีด้วย

พุทธศาสนสุภาษิตที่แปลความว่า

“ความกตัญญูกตเวทีเป็นเครื่องหมายของคนดี”

ไม่ควรตีความหมายของพุทธศาสนสุภาษิตนี้เพียงระดับเดียว
คือความสำนึกในพระคุณ และตอบแทนพระคุณท่านเท่านั้น
แต่ควรตีความหมายให้ครบสองระดับด้วย

คือความเป็น ผู้สมควรได้รับกตัญญูกตเวทีด้วย
สรุปก็คือต้องเป็นคนดีด้วยความกตัญญูกตเวที
ทั้งสมควรแก่ความกตัญญูกตเวทีของผู้อื่น
และทั้งมีความกตัญญูกตเวทีต่อผู้อื่นครบสองนัย
คือ ทำคุณด้วยและตอบแทนคุณด้วย
มีกตัญญูกตเวทีครบองค์ทั้งสองจึงเป็นคนดีสมบูรณ์

Sornpraram

ความเดือดร้อนวุ่นวายที่เกิดมีอยู่มากมายนั้น
แม้พิจารณาให้ลึกซึ้งจริงแล้วก็เห็น ได้ว่า
มีเหตุมาจากความไม่มีกตัญญูกตเวทีเหมือนกัน
และน่าจะเป็นเหตุสำคัญเสียด้วยซ้ำ
อันผู้จะทำความไม่ดีได้นั้นจะต้องเป็นผู้ขาดความกตัญญูกตเวทีแน่นอน

แม้ว่าจะไม่รู้ตัวว่า การทำไม่ดีทั้งหลายเกิดจากความที่ขาดกตัญญูกตเวที
พึงพิจารณาให้เข้าใจว่าความกตัญญู กตเวที
ทำให้คนไม่ทำความไม่ดีอย่างไร

ที่จริงไม่ใช่เรื่องลี้ลับลึกซึ้ง เป็นเรื่องที่เข้าใจได้ง่ายๆ
การทำไม่ดีของใครก็ตาม ย่อมกระทบกระเทือนใครต่อใครได้มากหลาย
โดยเฉพาะ จะกระทบกระเทือนมารดาบิดา
และผู้ที่ห่วงใยมีน้ำใจเมตตาปรารถนาดีต่อเรา

ท่านเหล่านั้น กล่าวได้ว่า เป็นผู้มีคุณควรแก่ความกตัญญูกตเวทีของเรา
ถ้านึกถึงพระคุณของท่าน นึกให้ตลอดไป
ถึงความกระทบกระเทือนที่ท่านจะได้รับ
คือเราทำไม่ดีก็จะไม่อาจทำความไม่ดีได้

ถ้าเราเป็นคนดีมีกตัญญูกตเวที
แต่ถ้าเป็นคนไม่ดี ไม่มีกตัญญูกตเวที
ก็จะไม่นึกถึงพระ คุณใคร
ไม่สนใจว่าจะเป็นเหตุให้ผู้มีพระคุณ
ต้องกระทบกระเทือนเดือดร้อนเพียงไรหรือไม่

ลูกที่ทำไม่ดี ไม่ว่ามากน้อยหนักเบา
ล้วนแสดงความไม่มีกตัญญูกตเวทีต่อมารดาบิดาทั้งนั้น
เพราะไม่มีมารดาบิดาคนไหนที่จะมีความสบายใจได้
เมื่อลูกไปทำความไม่ดีไม่งาม
ยิ่งเป็นความผิดที่หนักที่รุนแรง
ความทุกข์ของมารดาบิดาก็จะยิ่งมากขึ้นเป็นนักหนา

ในทางตรงกันข้าม ถ้าลูกทำดีได้ดี
มารดาบิดาจะมีความสุขความสบายใจ
เป็นความดีมากเพียงไร
ความสุขสบายใจของมารดาบิดาจะยิ่งมากขึ้นเพียงนั้น

Sornpraram

ที่ยกตัวอย่างมารดาบิดากับบุตรธิดาเป็นเพียงตัวอย่างหนึ่งเท่านั้น

ผู้ทำคุณมียิ่งกว่ามารดาบิดา
สถาบันสำคัญต่าง ๆ ล้วนเป็นที่ทรงคุณ มีพระคุณอย่างกว้างขวาง
เพียงมี กตัญญูกตเวทีต่อมารดาบิดาเท่านั้น
ก็จะเป็นกตัญญูกตเวทีสูงขึ้นไปกว้างไกลออกไป
ครอบคลุมถึงเป็นการแสดงกตัญญูตเวที
ต่อ สถาบันชาติศาสนาพระมหากษัตริย์

พึงมีสติพิจารณา ให้รอบคอบ
มีสติยับยั้งเมื่อจะทำความไม่ดีไม่งามใด ๆ
ให้คิดให้ทันว่า นั่นจะเป็นความไม่มีกตัญญูกตเวทีต่อผู้มีพระคุณ
จะทำให้ท่านเดือดร้อน
และความเดือดร้อนนั้นจะเป็น ความเย็นของตนเองไม่ได้

คนในสกุลเดียวกัน ในบ้านเดียวกัน ในประเทศชาติเดียวกัน
คนเดียวเป็นคนไม่ดี ทำความไม่ดี
คนร่วมสกุล ร่วมบ้าน ร่วมประเทศชาติ
ย่อมมีความ เดือดร้อนร่วมด้วยในความไม่ดีนั้น

ตัวอย่างก็มีให้เห็นอยู่ชัดๆ ทั่วไป
คนไม่ดีคนเดียวทำ ความเดือดร้อนให้กว้างไกลนัก
ในทำนองตรงกันข้าม คนดีคนเดียวทำความร่มเย็นให้อย่างยิ่ง
งานไม่ดีที่ใหญ่ยิ่งทั้งหลายมีคนไม่ดีเป็นผู้นำเพียงคนเดียว
ก็สามารถทำงานได้สำเร็จ

ในทำนองตรงกันข้าม
งานดีที่ใหญ่ยิ่งทั้งหลายมีคนดีเป็นผู้นำเพียงคนเดียว
ก็สามารถทำงานได้ สำเร็จ
คนทำงานไม่ดีสำเร็จ ทำความเสื่อมเสียให้เกิดแก่ชาติสกุล
กล่าวได้ว่าเป็นคน อกตัญญูต่อชาติสกุล

คนทำงานดีสำเร็จทำชาติสกุลให้รุ่งเรืองมีชื่อเสียงเกียรติยศ
กล่าวได้ว่า เป็นคนกตัญญูต่อชาติสกุล

ได้เคยกล่าวอยู่เสมอมาว่า ประเทศชาติ ศาสนาพระมหากษัตริย ์
คือมารดาบิดาผู้ยิ่งใหญ่ของทุกคนผู้ร่วมชาติศาสนาพระมหากษัตริย์
คือประเทศ ให้ที่อาศัยเกิดและอยู่
เช่นมารดาให้ท้องเป็นที่เกิดที่อาศัย
ศาสนาให้การอบรมสั่งสอนดีงาม
เซ่น มารดา บิดา พระมหากษัตริย์
ให้ความคุ้มครองรักษาเช่นเดียวกับบิดา มารดา

แต่ทั้ง ชาติ ศาสนา พระมหากษัตริย์
เป็นมารดาบิดาที่ยิ่งใหญ่เหนือมารดาบิดาทั่วไป
เพราะทรงคุณ ยิ่งใหญ่กว่า
ทั้งการให้ที่เกิดที่อยู่ ก็ใหญ่ยิ่งกว่า
ให้การอบรมสั่งสอนก็เลิศยิ่งกว่า
ให้การคุ้ม ครองพิทักษ์รักษาก็ด้วยบรมเดชานุภาพที่เหนือกว่าทุกประการ

น่าจะพากันคำนึงถึงความจริงนี้ให้มาก
ให้เสมอ และแสดงกตัญญูกตเวทีตอบให้อย่างยิ่งทั่วกัน
ก็มิใช่ด้วยการทำอะไร ที่ยากลำบากนักหนา
เพียงแต่ทำตัวให้เป็นคนคิดดีพูดดีทำดีเท่านั้นก็เพียงพอ
และแม้จะพากันตั้งใจว่าต่อแต่นี้เป็นต้นไป
แม้ยังคิดดีพูดดีทำดีไม่ได้มาก่อน
ก็จะเริ่มทำให้ได้ตั้งแต่บัดนี้
เพียงการตั้งใจจริงดังกล่าวก็จะเป็นบุญเป็นกุศลแล้ว



(ที่มา : ธรรมศึกษา พระนิพนธ์สมเด็จพระญาณสังวร สมเด็จพระสังฆราช สกลมหาสังฆปริณายก)

touch-578

ขอบคุณคับ   

ยักษา

เกิดเป็นคนต้องไม่ลืมคุณ ....

sriyan3

ขอบคุณครับ

Nujeab

Nujeab

ยักษา ตอบกลับเมื่อ 2013-5-16 15:59
เกิดเป็นคนต้องไม่ลืมคุณ ....

คุณซ้อ ?

Sornpraram

คุณของซ้อซา

Metha

ขอบคุณครับ