เวียนซ้ายหรือขวา

oustayutt

การเวียนรอบศาสนสถาน และศาสนวัตถุนั้น
มีทั้งการเวียนขวาซึ่งเรียกว่า “ทักษิณาวรรต” หรือ “ประทักษิณ”
(clockwise; turning to the right)
เป็นการเวียนเลี้ยวทางขวาตามตามเข็มนาฬิก
และการเวียนซ้ายซึ่งเรียกว่า “อุตราวรรต”
เป็นการเวียนทางซ้ายย้อนเข็มนาฬิกา

ซึ่งเป็นคติความเชื่อแต่โบราณว่าขวาเป็นมงคล ซ้ายเป็นอวมงคล
กล่าวกันว่าเรื่องนี้เกี่ยวกันกับเรื่องทิศด้วย

โดยในสมัยโบราณแบ่งทิศเป็นเพศ และจำแนกเป็นขวา และซ้าย
คือ ทิศตะวันออกกับทิศใต้เป็นทิศฝ่ายขวาเป็นเพศชาย
ส่วนทิศตะวันตกและทิศเหนือเป็นทิศฝ่ายซ้าย เป็นเพศหญิง
คนโบราณจึงนิยมนอนหันศีรษะไปทางทิศใต้อันเป็นทิศฝ่ายขวา

(หมายเหตุ : ความเห็นส่วนตัว
สังเกตว่า นี่คือภาพสะท้อนของแนวคิดของสังคมชายเป็นใหญ่..(patriarchal society)
ที่มีมาแต่ครั้งโบราณกาลนะคะ

ซึ่งใน ศิลาจารึกสมัยสุโขทัย และใน หนังสือไตรภูมิพระร่วง
ได้กล่าวถึงหัวนอนคือทิศใต้ ส่วนทิศปลายตีนคือทิศเหนือ
เมื่อคนเป็น ๆ นอนหันหัวไปทางทิศใต้
จึงจำเป็นอยู่เองที่คนตายจะต้องหันหัวสู่ทิศเหนือ
เวลาฝังศพจึงต้องเอาหัวคนตายไปทางทิศเหนือหรือทิศตะวันตก

เมื่อทิศใต้เป็นทิศมงคลและเป็นทิศหัวนอนของคนโบราณ
มีชื่อว่าทักษิณ ซึ่งแปลว่า ขวาหรือความเจริญ
และทานอันเป็นผลบุญที่อุทิศให้แก่ผู้ล่วงลับไปแล้ว
จึงเรียกว่า “ทักษิณานุประทาน”

การเวียนขวา เป็นการแสดงออกซึ่งความเคารพอย่างสูงสุด
และนับเป็นมงคลแก่ผู้เวียนที่จะก่อให้เกิดสิริสวัสดิ์แก่ตน
กล่าวกันว่ามีมาครั้งโบราณกาลตามคติของทั้งพุทธและพราหมณ์

สำหรับในทางพระพุทธศาสนานั้น
เชื่อกันว่าแต่เดิมการเวียนขวาเป็นธรรมเนียมของเทวดาที่นับเป็นผู้ริเริ่มขึ้น

กล่าวคือ เมื่อท่านเหล่านั้นต้องการแสดงความเคารพในสิ่งใดอย่างสูงสุด
ก็จะพากันทำอย่างนี้ เช่น เมื่อประสงค์จะเข้าเฝ้าพระบรมศาสดา
ก็จะเหาะลงมาใกล้จะถึงที่พำนักของพระองค์
โดยกำหนดให้ถึงพื้นเสียก่อนแต่ไกล
แล้วค่อยๆ เดินเข้าไปหา

เมื่อเข้าใกล้ได้ระยะก็จะประนมมือแล้วเดินประทักษิณสิ้นจำนวนสามรอบ
จากนั้นก็จะไปยืนยังที่อันสมควรข้างหนึ่งด้วยอาการสำรวม
แล้วจึงเอ่ยสัมโมทนียกถากับพระพุทธองค์
(แต่ในบางคราวพระพุทธเจ้าก็ทรงตรัสทักขึ้นก่อน
ด้วยทรงถือธรรมข้อหนึ่งว่า ปุพพภาสี คือ ทักทายก่อน
และ อุตตานมุขี คือ มีใบหน้ายิ้มแย้มแจ่มใส)

ดังนั้น การแสดงความเคารพองค์สถูปเจดีย์จึงนิยมการเดินเวียนขวารอบองค์เจดีย์
หรือการเวียนเทียนสมโภชก็เวียนขวา เรียกว่า ทักษิณาวรรต

พระระเบียงที่มีอยู่รอบพระสถูปเจดีย์หรือพระอุโบสถ พระวิหาร
จึงมีไว้เพื่อพุทธศาสนิกชนเดินทักษิณาวรรตบูชาสิ่งศักดิ์สิทธิ์นั้น ๆ
ส่วนบนฐานชั้นล่างขององค์พระเจดีย์หรือพระปรางค์
ที่มีทางเดินโดยรอบเรียกว่าฐานประทักษิณ
คือ ฐานที่มีไว้สำหรับผู้ไปบูชาเดินเวียนขวาโดยรอบ

ในกาลต่อมาในสังคมชาวพุทธ
เมื่อมีการประกอบพิธีกรรมทางศาสนาอันเป็นมงคล
หรือทำบุญเนื่องในวันสำคัญทางศาสนา จึงมีการกำหนดให้
พุทธศาสนิกชนจะพร้อมใจกันเดินเวียนขวา (ทักษิณาวรรต) ๓ รอบ
(หมายถึง การระลึกถึงคุณพระรัตนตรัย ๓ ประการ
อันประกอบด้วย พระพุทธ พระธรรม พระสงฆ์)

เพื่อแสดงความเคารพสักการะต่อสถานที่อันเป็นศาสนาสถาน และศาสนวัตถุ
อาทิ โบสถ์ วิหาร เจดีย์ หรือพระบรมสารีริกธาตุ เป็นต้น
ซึ่งเป็นเครื่องระลึกถึงองค์พระบรมศาสดาด้วยการแสดงการสักการะอย่างสูงสุดนี่เอง

ส่วน การเวียนซ้าย หรือ อุตราวรรต นั้น นิยมใช้ในงานอวมงคล
เช่นการนำโลงศพเวียนซ้ายรอบจิตกาธานอันเป็นการลาลับโลกนี้ไป
หรือใช้ในพิธีถอนในวิชาไสยศาสตร์ เช่น การถอนฝี
ผู้ทำการรักษาจะเอานิ้วมือชี้ลากวนซ้ายไปรอบ ๆ ฝีจึงจะหายนั่นเอง

Nujeab

ขอบคุณสำหรับข้อมูลดีๆครับ

ธี

majoy

ขอบคุณครับ