แม่ซื้อ เทวดาผู้คุ้มครองเด็กทารก

kit007

จารึกวัดโพธิ์ : แม่ซื้อ เทวดาผู้คุ้มครองเด็กทารก

ณ ศาลาหน้าพระมหาเจดีย์ด้านทิศใต้ของวัดโพธิ์ ปรากฏจารึกและภาพจิตรกรรมฝาผนังเกี่ยวกับแม่ซื้อ สถานที่แห่งนี่จึงมีชื่อเรียกขานกันทั่วไปว่า ศาลาแม่ซื้อ

เรื่องแม่ซื้อ เป็นความเชื่อของคนไทยสมัยโบราณ ยุคสมัยที่การแพทย์ยังไม่เจริญก้าวหน้าดังเช่นทุกวันนี้ ทารกแรกเกิดมักมีโรคภัยไข้เจ็บต่างๆ ซึ่งส่วนใหญ่มักจะเสียชีวิตตั้งแต่เป็นทารก

เป็นผลให้เกิดความเชื่อที่ว่า มนุษย์ที่เกิดมานั้นผีปั้นรูปขึ้นก่อน แล้วจึงหาวิญญาณใส่เข้าไปในหุ่นนั้นเพื่อสิงเข้าสู่ครรภ์มารดา และเมื่อทารกตายแล้วตั้งแต่แรกคลอด ก็เป็นเพราะผีที่ปั้นหุ่นนั้นเห็นว่า ทารกนั้นงามชอบใจยากเอาไปเลี้ยง จึงทำให้เด็กตายในที่สุด ส่วนทารกที่ไม่ชอบก็ปล่อยให้มนุษย์เลี้ยงเอง

kit007

ความเชื่อนี้เป็นผลทำให้เกิดพิธีกรรมต่างๆ เพื่อเป็นการป้องกันไม่ให้ผีนำทารกกลับคืนไป เช่น ลวงผีให้เข้าใจว่าทารกนั้นไม่น่ารัก โดยติว่าน่าเกลียดน่าชัง หรือเรียกชื่อว่า เหม็น เป็นต้น กับยังมีการให้ผู้อื่นรับซื้อเด็กไป เพื่อให้ผีเข้าใจว่าแม้แต่แม่ยังไม่รัก ไม่อยากได้ไว้ ผู้ที่ซื้อเด็กจึงมีชื่อเรียกว่า แม่ซื้อ

แม่ซื้อ เป็นคำเรียกเทวดา หรือผีที่เชื่อว่าอยู่ประจำตัวเด็กทารกตั้งแต่แรกคลอดจากครรภ์มารดา ทำหน้าที่คอยดูแลปกปักรักษา ป้องกัน หลอกหลอน หรือเย้าแหย่ ตามแต่ลักษณะของแม่ซื้อที่อยู่กับเด็กทารกในวันทั้งเจ็ด นับแต่แรกคลอดออกจากครรภ์มารดาจนถึงอายุ 12 เดือน หรือ 1 ขวบ แม่ซื้อจึงจะไปจากเด็กนั้น

แม่ซื้อทั้งเจ็ด มีที่สิงสถิตอยู่ในเมืองบน (เมืองสวรรค์) เมืองล่าง (พื้นโลก หรือแผ่นดิน) และกลางหน (ระหว่างสวรรค์ กับ พื้นโลก หรือท่ามกลางอากาศ คือ ท้องฟ้า)

ในคัมภีร์ปฐมจินดา ซึ่งเป็นคัมภีร์หนึ่งในกลึ่มตำราแพทย์แผนไทย กล่าวถึงแม่ซื้อความตอนหนึ่งว่า หากนำรกของเด็กทารกไปฝังไว้ยังที่อยู่ของแม่ซื้อ จะทำให้แม่ซื้อรักใคร่เอ็นดู ปกปักรักษา เล่นหยอกล้อด้วย หากไม่เช่นนั้ร แม่ซื้อก็จะหลอกหลอนให้เด็กตกใจ ร้องไห้ โยเย เจ็บไข้บ่อยๆ แม่ซื้อทั้งเจ็ดนี้มีนาม รูปร่างลักษณะ และที่อยู่อาศัยแตกต่างกัน ดังนี้

kit007

kit007

kit007

แม่ซื้อประจำเด็กเกิดวันอาทิตย์ ชื่อ วิจิตรนาวรรณ รูปตัวเป็นคน ศรีษะเป็นราชสีห์ มีถิ่นอาศัยอยู่บนจอมปลวก ถ้าฝังรกเด็กไว้ที่จอมปลวกจึงจะดี

แม่ซื้อประจำเด็กเกิดวันจันทร์ ชื่อ วรรณานงคราญ บางตำราว่า ชื่อ นางมัณพนานงคราญ รูปตัวเป็นคน ศีรษะเป็นม้า มีถิ่นอาศัยอยู่ที่บ่อน้ำ หากฝังรกเด็กไว้ที่ริมบ่อน้ำจึงจะดี

แม่ซื้อประจำเด็กเกิดวันอังคาร ชื่อ นางยักษ์บริสุทธิ์ รูปตัวเป็นคน ศีรษะเป็นควาย มีถิ่นอาศัยอยู่ที่ศาลเทพารักษ์ หากฝังรกเด็กไว้ใกล้ศาลเทพารักษ์จึงจะดี

แม่ซื้อประจำเด็กเกิดวันพุธ ชื่อ นางสามลธรรศน์ บางตำราว่าชื่อ นางสมุทชาต รูปตัวเป็นคน ศีรษะเป็นช้าง บางตำราว่าศีรษะเป็นวัว มีถิ่นอาศัยอยู่ที่ต้นมหาโพธิ์ ถ้าฝังรกเด็กไว้ที่โคนต้นมหาโพธิ์จึงจะดี

แม่ซื้อประจำเด็กเกิดวันพฤหัสบดี ชื่อ นางกาโลทุกข์ รูปตัวเป็นคน ศีรษะเป็นกวาง มีถิ่นอาศัยอยู่ที่สระน้ำ หรือบ่อน้ำใหญ่ ถ้าฝังรกเด็กไว้ที่ขอบสระน้ำจึงจะดี

แม่ซื้อประจำเด็กเกิดวันศุกร์ ชื่อ นางยักษ์นงเยาว์ รูปตัวเป็นคน ศีรษะเป็นวัว มีถิ่นอาศัยอยู่ที่ต้นไทรใหญ่ ถ้าฝังรกเด็กเอาไว้ที่โคนต้นไทรใหญ่จึงจะดี

แม่ซื้อประจำเด็กเกิดวันเสาร์ ชื่อ นางเอกาไลย รูปตัวเป็นคน สีรษะเป็นเสือ มีถิ่นอาศัยอยู่ที่ศาลพระภูมิ ถ้าฝังรกเด็กไว้ใกล้ศาลพระภูมิจึงจะดี

kit007

นอกจากนี้ คำว่า “แม่ซื้อ” ยังเป็นชื่อโรคที่เกิดแก่ทารกตั้งแต่แรกคลอดจากครรภ์มารดา จนถึงอายุได้ 12 เดือน ลักษณะอาการของโรคแม่ซื้อ มีชื่อเรียกและอาการของโรคแตกต่างกัน 4 ประการ คือ

1.ปักษี หรือ ปีศาจ อาการของโรคเกิดเป็นพิษจับไข้ แล้วมีเวลาสร่าง จำแนกได้ 4 ชนิด คือ

นนทปักษี ไข้จับเวลาเช้า สร้างเวลาค่ำ

กาฬปักษี ไข้จับเวลาค่ำ สร่างเวลาเช้ามืด

อสุนนทปักษี ไข้จับเวลาเที่ยววัน สร่างเวลาเที่ยงคืน

เทพปักษี ไข้จับเวลาเย็น สร่างเวลาเช้าก่อนพระอาทิตย์ขึ้น

2.ลำบองราหู อาการของโรคมีลักษณะแตกต่างกันตามอายุของเด็ก กำหนดตั้งแต่เด็กมีอายุได้ 1 เดือน จนถึง 12 เดือน อาการโรคมีต่างๆกันดังนี้

ลำบองราหู เกิดเมื่ออายุได้ 1 เดือน อาการเมื่อแรกจับ มีผื่นขึ้นทั้งตื่นนั้น พิษของเม็ดผื่นนั้น ทำให้เจ็บไปทุกขุมขน ขนชูชัน นอนสะดุ้ง ร้องไห้หาน้ำตามิได้ เป็นต้น

ลำบองราหู เกิดเมื่ออายุได้ 2 เดือน อาการเมื่อแรกจับ ทำให้เจ็บคอ อ้าปากร้อง กลืนอาหารไม่ได้ เป็นต้น

ลำบองราหู เกิดเมื่ออายุได้ 3 เดือน อาการเมื่อแรกจับ ทำให้ท้องขึ้น ท้องพองเหลือกำหนด อึดอัด หายใจไม่สะดวก ร้องไห้ดิ้นรนอยู่ดังจะขาดใจ เป็นต้น

ลำบองราหู เกิดเมื่ออายุได้ 4 เดือน อาการเมื่อแรกจับ นัยน์ตาจะเหลือง ให้กำมือเคลื่อนไหวร่างกายไม่ได้ แข็งกระด้างเกร็งไปทั้งตัว เป็นต้น

ลำบองราหู เกิดเมื่ออายุได้ 5 เดือน อาการเมื่อแรกจับ มีไข้ ตัวร้อน ท้องขึ้น ท้องพอง เป็นต้น

ลำบองราหู เกิดเมื่ออายุได้ 6 เดือน อาการเมื่อแรกจับ มือเท้าเย็น ท้องขึ้น ตาเหลือง หลังแข็ง เป็นต้น

ลำบองราหู เกิดเมื่ออายุได้ 7 เดือน อาการเมื่อแรกจับ จะบิดตัว นัยน์ตาเหลือกขึ้นบน มือกำ เท้างอ เป็นต้น

ลำบองราหู เกิดเมื่ออายุได้ 8 เดือน อาการเมื่อแรกจับ มีไข้ ปากเปื่อย ยิงฟันเป็นนิจ เบื่ออาหาร เป็นต้น

ลำบองราหู เกิดเมื่ออายุได้ 9 เดือน อาการเมื่อแรกจับ หนาวสะท้าน หดมือ หดเท้า เป็นต้น

ลำบองราหู เกิดเมื่ออายุได้ 10 เดือน อาการเมื่อแรกจับ มีไข้ ตัวร้อนจัด นอนสะดุ้งผวา ร้องไห้ไม่หยุด เป็นต้น

ลำบองราหู เกิดเมื่ออายุได้ 11 เดือน อาการเมื่อแรกจับ มีไข้ ตัวร้อน มีเม็ดพิษขึ้นที่ราวนม และรักแร้ ทำให้ร้องไห้ดิ้นรน กางแขนอ้ารักแร้อยู่ตลอดเวลา เป็นต้น

ลำบองราหู เกิดเมื่ออายุได้ 12 เดือน อาการเมื่อแรกจับ เป็นไข้ชัก ตัวเย็น เป็นเหน็บ ร้องไห้ไม่ออก หมดสติ เป็นต้น

3.อัคคมุขี อาการของโรคเกิดพิษไข้ตัวร้อน ท้องขึ้น อาเจียน ชักมือกำ เท้างอ เป็นต้น

4.สะพั้น หรือ ตะพั้น อาการของโรคเกิดพิษไข้ตัวเย็นจัด ท้องขึ้น ชักมือกำ เท้างอ เป็นต้น

kit007

kit007

ความรู้ ความเชื่อเรื่อง “แม่ซื้อ” ล้วนเป็นภูมิปัญญาของบรรพชนไทยในอดีต ที่ได้จรรโลงสร้างสรรค์เป็นมรดกของชาติให้แก่อนุชนคนรุ่นหลัง ดังนั้นจึงเป็นหน้าที่ของคนไทยทุกคนที่จะร่วมกันอนุรักษ์ไว้ให้คงอยู่คู่กับบ้านเมืองสืบไป

ขอบคุณ : เนื้อความบางส่วนจากบทความของคุณ ก่องแก้ว วีระประจักษ์ หนังสือจารึกวัดโพธิ์ มรดกความทรงจำโลก : หนังสือพิมพ์ผู้จัดการ : นิตยสาร อสท : และภาพประกอบเรื่อง “แม่ซื้อ” จาก http://www.oknation.net/blog/kasemakung/2012/01/04/entry-1
.........................................................................................

ที่มา http://www.oknation.net/blog/supawan/2012/06/12/entry-2