พระองค์ที่ ๓ : สมเด็จพระสังฆราช (มี)

kit007 · โพสต์ 2014-6-2 23:37

พระภิกษุที่เป็นธรรมกถึกจงมีจิตปราศโลภโลกามิสให้ตั้งเมตตาศรัทธาเป็นบุรจาริก
จงสำแดงธรรมเทศนาให้พระสงฆ์สามเณรและสัปบุรุษ
ฟังอันควรแก่ราตรีวันนั้นทุกอาราม
ให้กระตามพระราชบัญญัติดังกล่าวมานี้เสมอไปทุกปีอย่าให้ขาด

ถ้าฆราวาสและพระสงฆ์สามเณรรูปใดเป็นพวกทุจริตจิตคะนองหยาบช้า
หามีศรัทธาไม่กระทำความอันมิชอบ
ให้เป็นอันตรายแก่ผู้กระทำวิสาขบูชาในวันนักขัตฤกษ์นั้น
ให้ร้องแขวงนายบ้านนายอำเภอกำชับตรวจตรา
สอดแนมจับกุมเอาตัวผู้กระทำผิดให้จงได้

ถ้าจับคฤหัสถ์ได้ในกรุงฯ  ให้ส่งกรมพระนครบาลนอกกรุงฯ  ให้ส่งเจ้าเมืองกรมการ
ถ้าจับพระสงฆ์สามเณรได้ในกรุงฯ  ส่งสมเด็จพระสังฆราช  พระพนรัตน์  นอกกรุงฯ
ส่งเจ้าอธิการให้ไล่เลียงไต่ถามได้ความเห็นสัตย์ให้ลงทัณฑกรรม  ตามอาญาฝ่ายพุทธจักร
และพระราชอาณาจักรจะได้หลายจำอย่าให้ทำต่อไป

และให้ประกาศป่าวร้องอาณาประชาราษฎร์
ลูกค้าวาณิชสมณชีพราหมณ์ให้จง รู้จงทั่ว
ให้กระทำดังพระราชบัญญัติดังกล่าวมานี้จงทุกประการ
ถ้าผู้ใดมิได้ฟัง  จะเอาตัวผู้กระทำผิดเป็นโทษโดยโทษานุโทษฯ”

“พิธีวิสาขบูชาทำที่ในกรุงเทพฯ  ในรัชกาลที่  ๒  ปรากฏว่ามีการเหล่านี้
คือนำโคมปิดกระดาษชักเสาไม้ไผ่ยอดผูกฉัตรกระดาษ
พระราชทานไปปักจุดเป็นพุทธบูชาตามพระอารามหลวงวัดละ  ๔  เสาอย่าง  ๑
ให้นายอำเภอกำนันป่าวร้องราษฎรให้จุดโคมตามประทีปตามบ้านเรือนเป็นพุทธบูชาอย่าง  ๑
หมายแผ่พระราชกุศล  แต่ข้าราชการให้ร้อยดอกไม้แขวน
เป็นพุทธบูชาในวัดพระศรีรัตนศาสดารามทั้ง  ๓  วันอย่าง  ๑

มีดอกไม้เพลิงของหลวงตั้งจุดเป็นพุทธบูชาที่หน้าวัดพระศรีรัตนศาสดารามอย่าง  ๑
นิมินต์พระสงฆ์ให้อุโบสถศีลและแสดงพระธรรมเทศนาแก่ราษฎร
ตามพระอารามหลวงฝั่งตะวันออก  ๑๐  วัน  ผั่งตะวันตก  ๑๐  วัน
เครื่องกัณฑ์เป็นของหลวงพระราชทาน

และให้นายอำเภอกำนันร้องป่าวตักเตือนราษฎรให้ไปรักษาศีล
ฟังธรรม  และห้ามฆ่าสัตว์ตัดชีวิตอย่าง  ๑
นำธงจระเข้ไปปักเป็นพุทธบูชา  ตามพระอารามหลวงวัดละต้นอย่าง  ๑
เลี้ยงพระสงฆ์ในท้องพระโรง  พระราชทานสลากภัตแล้ว  แล้วสดับปกรณ์พระบรมอัฐิ...”

kit007 · โพสต์ 2014-6-2 23:38

ปรับปรุงการศึกษาพระปริยัติธรรม

สมเด็จพระสังฆราช (มี) ทรงให้แก้ไขการสอบ
และวางระเบียบแบบเรียนพระปริยัติธรรมเสียใหม่เพื่อความเหมาะสม
ซึ่งในสมัยก่อเรียกว่า “บาเรียน” (เปรียญ)
แต่มาในครั้งนี้ปรับปรุงการเรียนพระปริยัติธรรมให้เป็นหลักสูตรเสียใหม่
ให้เรียกว่า “ประโยค” โดยกำหนดให้เป็นประโยค ๑ เรื่อยๆ
ไปจนถึงประโยค ๙ ซึ่งสูงสุด

ณ ที่นี้จะขอนำเอาข้อความของพระราชเวที  วัดทองนพคุณ
ที่ได้อรรถาธิบายเรื่องเกี่ยวกับการศึกษาพระพุทธศาสนาในเมืองไทย
ตอนแก้ไขการสอบพระปริยัติธรรมอย่างละเอียด  ดังความว่า

“...การศึกษาพระปริยัติธรรมและการสอบ
ซึ่งได้ใช้หนังสือพระไตรปิฎกเป็นแบบเรียนนั้น

ครั้นถึงรัชสมัยพระบาทสมเด็จพระพุทธเลิศหล้านภาลัย
รัชกาลที่  ๒  แห่งบรมราชจักรีวงศ์  ในสมัยสมเด็จพระสังฆราช  (มี)
เป็นสกลมหาสังฆปริณายก  พระพุทธศักราช  ๒๓๕๙  ได้ทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ
ให้แก้ไขวิธีสอบและแบบเรียนพระปริยัติธรรมขึ้นใหม่ให้มีถึง  ๙  ประโยค
โดยใช้แบบเรียนดังนี้

      ๑.  ประโยค ๑  ประโยค  ๒  ประโยค  ๓  ใช้คัมภีร์  “อรรถกถาธรรมบท”
เป็นแบบเรียนและต้องสอบแปลให้ได้ในคราวเดียวทั้ง  ๓  ประโยค  จึงนับว่าเป็นบาเรียน

      ๒.  ประโยค  ๔ ใช้คัมภีร์  “มังคลัตถทีปนี”  เบื้องต้น
ต่อมาเลยใช้ทั้งเบื้องต้นและเบื้องปลายรวมเข้าไปด้วย
แต่ต่อมาภายหลังกลับมาใช้แต่เพียงเบื้องต้นแต่อย่างเดียว

      ๓.  ประโยค  ๕  ได้ยินว่า  แต่เดิมใช้  “บาลีมุตตกะ”
แล้วเปลี่ยนเป็นคัมภีร์  “สารรัตถสังคหะปกรณ์ วิเสส”
ภายหลังเปลี่ยนมาใช้คัมภีร์  “บาลีมุตตกะ”  อีก
ในบัดนี้ใช้หนังสือ  “สมันตปสารทิกาอัฏฐกถาวินัย”  ตติภาค

      ๔.  ประโยค  ๖  ใช้คัมภีร์  “มังคลัตถทีปนี”  บั้นปลาย
ต่อมาในสมัยแปลใช้เขียนงดใช้ชั่วคราวหนึ่งโดยใช้  “อรรถกถาธรรมบท”  ทั้ง  ๘  ภาค
เป็นแบบใช้ในวิลาแปลไทยเป็นมคธ  ในบัดนี้กลับใช้ในวิชาแปลมคธเป็นไทยอีก
ซ้ำเพิ่มหนังสือ  “กังสาวิตรณี”  แก้ปาฏิโมกข์เข้ามาอีกด้วย

kit007 · โพสต์ 2014-6-2 23:38

๕.  ประโยค  ๗  ใช้คัมภีร์  “ปฐมสมันตปสาทิกาอัฏฐกถาวัย”
ผู้สอบได้ประโยคนี้เป็นบาเรียนเอก  “ส”  คือ  ชั้นเอกสามัญ
ในบัดนี้ประโยคนี้ใช้  “สมันตปสาทิกา”  ทุติยภาคเพิ่มขึ้นด้วย

      ๖.  ประโยค  ๘  ใช้คัมภีร์  “วิสุทธิมัคค์ปกรณ์วิเสส”
ผู้สอบได้ประโยคนี้เป็นบาเรียนเอก  “ม”  คือชั้นเอกมัชฌิม

      ๗.  ประโยค  ๙  ใช้คัมภีร์  “ฎีกาสารัตถทีปนี”  ต่อมาเปลี่ยนเป็น
“ฎีกาอภิธัมมัตถวิภาวินี”  ผู้สอบได้ประโยคนี้  เป็นบาเรียนเอก  “อ”  ชั้นเอกอุดม

      คำว่า  “ประโยค”  นั้น  เข้าใจว่าเรียกตามข้อความที่
ท่านผู้ออกข้อสอบให้นักเรียนแปล  กำหนดไว้เป็นตอนๆ  มากบ้างน้อยบ้าง
ประโยค  ๓  แต่เดิมท่านกำหนดข้อความ  ๓๐  บรรทัดคือ  สามใบลาน
เนื่องจากนักเรียนมากและเวลาจำกัด  ต่อมาจึงลดลงเหลือเพียง  ๓  ลาน  คือ  ๑๐  บรรทัด
เป็นกรณีพิเศษ  ประโยค  ๔-๕-๖-๗-๘  เดิมกำหนด  ๒  ลาน  เหมือนกันหมด

ต่อมาประโยค  ๗  และ  ๘  ท่านลดลงเหลือ  ๓  หน้าลาน  คือ  ๑๕  บรรทัด
ส่วนประโยค  ๙  คงกำหนดให้  ๑  ลาน  คือ  ๑๐  บรรทัดตามเดิม
ประโยคที่ท่านกำหนดนี้
นับบรรทัดตามหนังสือของที่จารในใบลานหน้าบาน  ๑  จาร  ๕  บรรทัด

“แต่ก่อนแม้พระรามัญที่เข้ามาอยู่ในเมืองไทย  ก็มีการสอบเหมือนกัน
แต่หลักสูตรการสอบบาเรียนนั้นจะกำหนดขึ้น
อนุโลมตามหลักสูตรที่เคยใช้อยู่ในรามัญประเทศแต่โบราณ
หรือมากำหนดใหม่ในเมืองไทยนี้  ข้อนี้ยังไม่ได้หลักฐานแน่นอน
หนังสือที่ใช้เป็นแบบเรียนและสอบนั้น  ใช้แต่คัมภีร์พระวินัยปิฎก

kit007 · โพสต์ 2014-6-2 23:39

เพราะพระสงฆ์รามัญนั้นศึกษาถือพระวินัยเป็นสำคัญสมด้วยคำกลางที่พูดกันว่า
“มอญวินัย  ไทยพระสูตร  พม่าอภิธรรม”  ได้ยินว่า
ทางรามัญกำหนดเพียง  ๓  ประโยค
เป็นจบหลักสูตร  ภายหลังเพิ่มประโยค  ๔  ขึ้นอีกประโยค  ๑
จึงรวมเป็น  ๔  ประโยค  คือ

      ๑.  ประโยค  ๑  ใช้คัมภีร์บาลีมหาวิภังค์  คือ  อาทิกัมม์หรือปาจิตตีย์
เป็นบทเรียนและสอบผู้สอบได้ประโยค  ๑  เข้าใจว่า  แต่เดิมคงเป็นบาเรียน
ครั้งตั้งประโยค  ๔  เพิ่มขึ้นจึงกำหนดว่า
ต้องสอบประโยค ๒ ได้ด้วย จึงนับว่าเป็นบาเรียน

      ๒.  ประโยค  ๒  ใช้คัมภีร์บาลีมหาวรรค  หรือจุลวรรคอย่างใดอย่างหนึ่ง
ตามแต่จะเลือกนักเรียนสอบได้ประโยค จึงนับว่าเป็นบาเรียนจัตวา
เทียบบาเรียนไทย ๓ ประโยค

      ๓.  ประโยค ๓  ใช้คัมภีร์มัตตกวินัยวิจิต  ผู้สอบได้ประโยคนี้
นับเป็นบาเรียนเทียบบาเรียนไทย ๔ ประโยค

      ๔.  ประโยค  ๔  ใช้คัมภีร์ปฐมลมันปสาทิกาอัฏฐกถาวินัย
เหมือนหลักสูตรประโยค  ๗  ของผู้สอบได้ประโยคนี้นับเป็นบาเรียนโท
เทียบบาเรียนไทย  ๕ ประโยค

      หลักสูตรและการสอบพระปริยัติธรรมฝ่ายรามัญในเมืองไทย  ตามที่กล่าวมานี้
เมื่อได้เลิกจากการสอบวิธีแปลปากเปล่ามาเป็นวิธีเขียนแล้วก็เป็นอันยกเลิกไป
บัดนี้คงใช้วิธีสอบ  และหลักสูตรรวมกับหลักสูตรฝ่ายไทยเราแล้ว”

“เรื่องการสอบปากเปล่า  กล่าวคือการสอบไล่พระปริยัติธรรมในสมัยก่อนนั้น
มิได้กำหนดแน่นอนลงไปว่าจะสอบกันเมื่อใด  บางทีก็สอบกันในพรรษา  นอกพรรษา
ทั้งนี้สุดแล้วแต่ว่าคณะกรรมการจะกำหนดแล้วแจ้งไปยังอารามต่างๆ
ให้เตรียมตัวเข้าสอบและสถานที่สอบนั้น
ก็ได้กำหนดเอาที่วัดสมเด็จพระสังฆราชสถิตอยู่นั้นเป็นหลัก

และก็มีเป็นบางครั้งที่พระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัว
ทรงมีพระราชศรัทธาที่จะทรงฟังการแปลด้วย
ก็ทรงโปรดเกล้าฯ  ให้เข้าไปสอบในพระราชวัง
หรือไม่บางทีก็เสด็จไปฟังที่พระอารามสถานที่สอบเลยทีเดียว”

kit007 · โพสต์ 2014-6-2 23:39

“สำหรับการสอบนั้น  สมเด็จพระสังฆราชจะเป็นผู้กำหนดประโยคสอบเอง
หรือบางครั้งก็มอบให้พระราชาคณะผู้ใหญ่กำหนดประโยคสอบ
โดยบรรจุข้อสอบไว้ในซองผนึกเรียบร้อยก่อนนักเรียนเข้าสอบ
เมื่อนักเรียนคนใดจะถึงเวรสอบเข้าไปจับฉลากต่อคณะกรรมการ
ผู้ใดจับประโยคข้อสอบใดได้ ก็มีเวลาเตรียมไว้ได้อยู่ในที่พัก
ผู้อื่นจะเข้าไปแนะนำไม่ได้  จนกว่าจะถึงเวลาที่กรรมการเรียกเข้าไปแปล

การแปลนั้นก็แปลรวดเดียว  ถ้าเป็นนักเรียนใหม่สอบประโยคต้น
ก็ต้องสอบได้  ๓  ประโยคเลย  จะสอบแต่  ๑  ประโยค  หรือ  ๒  ประโยคไม่ได้
ถ้าไม่ได้  ๓  ประโยคก็ถือว่าตกหมด
แต่ในรัชกาลที่  ๓  ถ้าสอบได้  ๒  ประโยคก็เป็นบาเรียนวังหน้า
ประโยคที่นักเรียนจับฉลากได้นั้นไม่เหมือนกัน  คนหนึ่งได้ประโยค  ๑

ฉะนั้นเมื่อผู้แปลในวันก่อนๆ  มาแล้ว
ไม่มีโอกาสแนะหรือฝึกซ้อมกับผู้ที่ยังไม่ได้เข้าสอบได้เลย
เพราะไม่รู้ว่าผู้จะเข้าสอบแปลในวันต่อไปจะจับได้ประโยคอะไร
อนึ่ง  การจับฉลากประโยคสอบนั้น  ถือว่าเป็นการเสี่ยงทายด้วย
ถ้าจับได้ประโยคดี  ก็จะเป็นสิริมงคลแก่ตนเองตลอดไป
ถ้าจับได้ประโยคไม่ดี  ก็จะไม่เป็นมงคลแก่ตัวผู้จับ”

“ส่วนคณะกรรมการสอบนั้น  สมเด็จพระสังฆราชจะทรงเป็นประธานทุกครั้งไป
เว้นแต่อาพาธหรือมีกิจพิธีสำคัญอย่างอื่น  จึงจะมอบหมายให้พระราชาคณะที่อาวุโส
ทำหน้าที่แทน  และกรรมการอื่นฝ่ายคณะสงฆ์ก็มีราว  ๒๕  ถึง  ๓๐  รูป
ล้วนแต่เป็นพระราชาคณะที่ชำนาญในพระไตรปิฎก
แต่ทำหน้าที่สอบเพียง  ๓  หรือ  ๔  รูป

นอกนั้นนิมนต์มานั่งเพื่อดูวิธีสอบแล้วจดจำนำไปสั่งสอนอบรมฝึกหัดนักเรียน
การสอบครั้งหนึ่งๆ  กินเวลาราว  ๒-๓  เดือน  จึงจะเสร็จที่ต้องใช้เวลานานเช่นนี้
ก็เพราะนักเรียนต้องสอบด้วยปาก  ต่อหน้าคณะกรรมการทีละองค์เรียงกันไปตามลำดับ
การสอบก็ไม่ขีดขั้นว่าองค์นั้นองค์นี้  จะต้องสอบเพียงเท่านั้นเท่านี้ประโยค

ถ้านักเรียนองค์ใดมีความรู้ความสามารถ
จะแปลรวดเดียวตั้งแต่ประโยค  ๑  ถึงประโยค  ๙  เลยก็ได้
และได้เคยมีนักเรียนที่สามารถแปลรวดเดียวได้  ๙  ประโยคมาแล้ว
แต่ถ้าแปลตกประโยคไหน  ก็ถือว่าสอบได้แค่ประโยคที่แปลผ่านมาได้แล้ว
เช่น  แปลได้ประโยค  ๕  สมัครสอบประโยค  ๖  ต่อ  แต่แปลประโยค  ๖  ตก
ก็ถือเอาว่าเป็นบาเรียน  ๕  ประโยคในคราวนั้น”

“สมัยยังไม่มีนาฬิกาใช้  ก็ใช้เทียนจุดตั้งไว้เป็นกำหนดเวลาสอบ
เมื่อนักเรียนแปลจบเทียนยังไม่หมดก็ถือว่าสอบได้
แต่ถ้าหมดเทียนก่อนยังแปลไม่จบก็ถือว่าสอบตก
การจุดเทียนใช้นี้ไม่ได้หมายความว่าใช้แต่ละรูปแต่ใช้รวมกัน  เช่น
จะมีสอบ  ๓  รูป  แต่รูปที่แปลได้แปลจบก่อนเทียนหมด

อีก  ๒  รูปที่ยังไม่ได้เข้าแปลเข้าแปลก็ถือว่าตกด้วยต้องถวายคัมภีร์คืน
ด้วยถือว่าเป็นธรรมเนียมว่าไปไม่ไหว
และการสอบนั้นส่วนมากเริ่มแต่บ่าย  ๓  โมง  เลิกเองประมาณ  ๑ ทุ่ม  หรือ  ๒ ทุ่ม
แต่วันโกน  วันพระหยุด  เพื่อให้ภิกษุสามเณรทำกิจพระพุทธศาสนา”

“ต่อมาถึงสมัยมีนาฬิกาใช้แล้ว  จึงเอานาฬิกาเป็นเครื่องจับเวลาสอบ
คือ  ๓  ประโยค  ใช้เวลาสอบ ๑ ชั่วโมง สูงกว่า ๓ ประโยค ใช้เวลาสอบ ๑ ชั่วโมงครึ่ง”

kit007 · โพสต์ 2014-6-2 23:39

พระกรณียกิจพิเศษ

พ.ศ. ๒๓๖๐ พระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว
ขณะทรงดำรงพระราชอิสริยยศเป็น
สมเด็จพระเจ้าลูกยาเธอ เจ้าฟ้ามงกุฎสมมติเทววงศ์
ทรงผนวชเป็นสามเณร ณ วัดพระศรีรัตนศาสดาราม
สมเด็จพระสังฆราช (มี) เป็นพระราชอุปัธยาจารย์
สมเด็จพระญาณสังวร (สุก) วัดราชสิทธาราม
เป็นพระอาจารย์ถวายสรณะและศีล
เมื่อทรงผนวชแล้ว เสด็จไปประทับ ณ วัดมหาธาตุ
เป็นเวลา ๑ พรรษา จึงทรงลาผนวช ๑๔ วัน

kit007 · โพสต์ 2014-6-2 23:40

พระอวสานกาล

สมเด็จพระอริยวงษญาณ สมเด็จพระสังฆราช (มี)
ทรงดำรงตำแหน่งสมเด็จพระสังฆราช อยู่เพียง ๓ ปี กับ ๑ เดือน
ตั้งแต่ปี พ.ศ. ๒๓๕๙ ระยะเวลาสั้นๆ ดังกล่าวนี้
ได้เกิดเหตุการณ์สำคัญเกี่ยวกับพระพุทธศาสนาและคณะสงฆ์ขึ้นหลายอย่าง
โดยเฉพาะอย่างยิ่งเหตุการณ์อันเป็นการสร้างความเจริญก้าวหน้าให้แก่คณะสงฆ์
ซึ่งทุกเหตุการณ์ สมเด็จพระสังฆราชพระองค์นั้นได้ทรงมีส่วนอย่างสำคัญ
ในการจัดการให้เรื่องนั้นๆ สำเร็จลุล่วง หรือผ่านพ้นไปด้วยดี

สมเด็จพระสังฆราช (มี) สิ้นพระชนม์เมื่อวันเสาร์ แรม ๗ ค่ำ เดือน ๑๐
ปีเถาะ เอกศก จุลศักราช ๑๑๘๑ ตรงกับวันที่ ๑๑ กันยายน พ.ศ. ๒๓๖๒
ในรัชกาลที่ ๒ มีพระชนม์มายุได้ ๗๐ พรรษา

ถึงเดือน ๑ พระบาทสมเด็จพระพุทธเลิศหล้านภาลัย
โปรดเกล้าฯ ให้ทำเมรุผ้าขาวที่ท้องสนามหลวง
แล้วชักพระศพสมเด็จพระสังฆราช (มี) เข้าสู่เมรุ มีวารสมโภช ๓ วัน ๓ คืน
พระราชทานเพลิงเมื่อวันอาทิตย์ ขึ้น ๑๑ ค่ำ เดือน ๑
ตรงกับวันที่ ๒๗ พฤศจิกายน พ.ศ. ๒๓๖๒

รวบรวมและเรียบเรียงมาจาก ::
หนังสือชุดพระเกียรติคุณ สมเด็จพระสังฆราชแห่งกรุงรัตนโกสินทร์ :
สมเด็จพระอริยวงษญาณ สมเด็จพระสังฆราช (มี)
วัดมหาธาตุยุวราชรังสฤษดิ์, สุเชาวน์ พลอยชุม เรียบเรียง, มหามกุฏราชวิทยาลัย, ๒๕๔๑.
http://www.dharma-gateway.com/
http://www.mbu.ac.th/
http://mahamakuta.inet.co.th/

กระทู้ในบอร์ดเก่า
http://www.dhammajak.net/board/viewtopic.php?t=13241

............................................................................

ที่มา http://www.dhammajak.net/forums/viewtopic.php?f=22&t=44310