ท้้งๆที่ อินโดนีเซียเป็นประเทศมุสลิมที่ใหญ่ที่สุดในโลก คือมีประชากรนับถือศาสนาอิสลามมากที่สุดในโลก ด้วยประชากรร่วม 200 ล้านคน มีชาวพุทธไม่ถึง 1 เปอร์เซ็นต์ ซึ่งส่วนใหญ่เป็นคนเชื้อสายจีน แต่กระนั้นก็นับว่าให้เสรีภาพทางศาสนามาก ชาวพุทธยังสามารถทำพิธีเวียนเทียนในวันวิสาขบูชาที่บุโรพุทโธได้
บุโรพุทโธ หรือ โบโรบูดูร์ เป็นโบราณสถานสำคัญของพุทธศาสนาแห่งเดียวในอินโดนีเซีย และไม่ถูกทำลายไปทั้งที่อิสลามได้ขยายอำนาจเข้ามาในอินโดนีเซียตั้งแต่พ.ศ. 2012 บุโรพุทโธสร้างขึ้นโดยกษัตริย์แห่งราชวงศ์ไศเลนทร์ เป็นสถูปแบบมหายาน สันนิษฐานว่าสร้างราวคริสต์ศตวรรษที่ 7-9 หรือ พุทธศักราช 1393
อิสลามในประเทศอินโดนีเซีย มีความแตกต่างกันกลากหลายมิติเมื่อเทียบกับอิสลามทั่วภูมิภาคหรือทั่วโลก พื้นที่ที่มีลักษณะนับถืออิสลามแบบสุดโต่งที่สุดคือเฉพาะที่จังหวัดอาเจะห์ ซึ่งก็เป็นที่ตำหนิของประชาชนในจังหวัดอื่นๆทั้งหมดของชาวอินโดนีเซีย
อิสลามในอินโดนีเซียเป็นอิสลามสายกลาง ซึ่งได้รับอิทธิพลทางอารยธรรมจากอาหรับน้อยมาก การเข้ามาของอิสลาม เข้ามาโดยคณะซูฟีย์ หรือมาจากกลุ่มนักปราชญ์ ผู้รู้ หรือแม้แต่พ่อค้าที่เข้ามาค้าขายในอินโดนีเซีย เมื่อดูทางด้านภูมิศาสตร์ หรือภูมิประเทศอินโดนีเซียแล้ว อินโดนีเซียอยู่ห่างจากตะวันออกกลางซึ่งเป็นแหล่งกำเนิดของอิสลามมาก
มีกลุ่มมุสลิมบางกลุ่มไม่เห็นด้วยกับการประกาศของผู้นำประเทศ ที่ไม่ได้นำเอาศาสนาอิสลามเป็นศาสนาประจำชาติ มีความพยายามตั้งกลุ่มใต้ดิน เพื่อเป้าหมายแบ่งแยกดินแดนเพื่อให้เกิดรัฐอิสลาม แต่ไม่ได้เกิดความยอมรับจากประชาชนส่วนใหญ่
อิสลามแบบอินโดนีเซียมีความเป็นประชาธิปไตยสูงจนน่าแปลกใจ เห็นได้จากการเลือกตั้ง หรือเลือกตัวผู้นำทั้งในระดับล่างจนระดับชาติ ซึ่งแม้ว่าจะมีพื้นที่ที่มีมุสลิมเป็นจำนวนมาก แต่คนที่ถูกคัดเลือกเป็นคนที่ไม่ใช่มุสลิม เนื่องจากชาวบ้านจะเลือกผู้ที่มีความสามารถขึ้นมาเป็นตัวผู้นำ
กรณีของการแก้ไขปัญหาความขัดแย้ง และความรุนแรงที่เกิดขึ้นในพื้นที่อาเจะห์ซึ่งมีลักษณะของศาสนิกที่เคร่งและรุนแรง รัฐบาลกลางได้มอบการปกครองตนเองแก่ชาวอาเจะห์ ซึ่งสามารถใช้กฎหมายอิสลาม หรือชารีอะห์อิสลามได้ แต่อยู่ภายใต้รัฐเดียว เหตุผลก็เนื่องจากว่าในแต่ละพื้นที่มีความแตกต่างกัน รัฐบาลได้มอบสิทธิให้แต่ละพื้นที่ปกครองตนเองได้ โดยอยู่ภายใต้นโยบาย “หนึ่งเดียวทางความหลากหลายทางชาติพันธ์ุ”
โดยภาพรวมแล้วถือได้ว่า อินโดนีเซียเป็นแบบอย่างที่ดีที่สุดของการเป็นประเทศมุสลิมสายกลางในโลกยุคปัจจุบัน และประเทศมุสลิมทั่วโลกจึงคาดหวังอินโดนีเซียที่จะมีบทบาทมากขึ้นในการเป็นแบบอย่าง่แก่โลกมุสลิมทั้งมวล
เพื่อนชาวอินโดนีเซียหลายคนของผู้เขียน เพิ่งเล่าให้ฟังถึงการเปลี่ยนแปลงในความสัมพันธ์ที่กำลังดีขึ้นเรื่อยๆ ระหว่างชาวมุสลิมกับคนต่างศาสนาทั้งคริสต์และพุทธ
น่ายินดีเป็นอย่างยิ่ง
.
ศิลป์ชัย เชาว์เจริญรัตน์
(ภาพในมัสยิดใหญ่ในอินโดนีเซีย และบุโรพุทโธ พุทธโบราณสถานสำคัญแห่งเดียวในอินโดนีเซีย)