~ ดินโป่ง ~

kit007

โป่ง ( Salt licks )

            ดินโป่ง คือ ดินที่มีรสเค็มและละเอียดซึ่งเกิดจากแร่ธาตุบางชนิด เป็นอาหารของสัตว์ป่าที่กินหญ้าบางชนิด หรือโป่งคือบริเวณพื้นที่ซึ่งมีแร่ธาตุต่าง ๆ  มารวมกัน อันเนื่องมาจากฝนตกหนัก และเกิดขบวนการชะล้างนำเอาแร่ธาตุที่จำเป็นของสัตว์ป่าออกจากดินทั่วไปรวมกันยังพื้นที่แห่งหนึ่ง แร่ธาตุเหล่านี้เป็นสิ่งซึ่งสัตว์สัตว์ป่าไม่สามารถหาทดแทนได้จากพืช ซึ่งมีคาร์โบไฮเดรตเป็นส่วนประกอบใหญ่ ดังนั้นพื้นดินส่วนนี้จึงเป็นแหล่งแร่ธาตุสำหรับสัตว์ป่าซึ่งกินพืชเป็นอาหาร เช่น กวาง เก้ง กระทิง วัวแดง และช้างป่า เป็นต้น
            นอกจากนี้ โป่งยังเป็นแหล่งอาหารที่สัตว์ลงมากิน เพื่อช่วยในกระบวนการย่อยอาหาร อาจจะเป็นดิน หินหรือน้ำเป็นประจำ โดยที่บริเวณเหล่านี้จะมีแร่ธาตุและเกลือแร่ที่จำเป็นต่อการดำรงชีวิตของสัตว์ป่าเป็นปริมาณมาก และแหล่งอื่น ๆ มีน้อยกว่าหรือไม่มีเลย


ลักษณะและชนิดของโป่งที่มีในธรรมชาติ

           โป่งดิน  (Dry lick)

            เป็นบริเวณที่สัตว์ลงไปใช้ประโยชน์ ซึ่งสัตว์มักจะใช้ปากขุดลงไป ปกติจะลึกไม่เกิน 1 เมตร  เพื่อกินดินเหล่านั้น โดยเริ่มกินที่ผิวดินก่อนแล้วค่อย ๆ กินลึกลงไปเป็นบริเวณกว้างไม่เกิน 10 เมตร โป่งดินจะพบตามริมหรือในห้วยที่เป็นที่ราบ ในฤดูฝนอาจมีน้ำท่วมขังอยู่ซึ่งสัตว์ป่าจะไม่เลียกินดิน แต่จะเลียกินน้ำแทนหลังจากที่ธาตุและเกลือแร่ในโป่งดินหมดไปหรือมีน้อย สัตว์อาจทิ้งโป่งดินและไปกินโป่งใหม่ในแหล่งอื่น ๆ ต่อไปอีก โป่งที่สัตว์ไม่กินและไม่มาใช้ประโยชน์อีก เรียกว่า โป่งร้าง

           โป่งน้ำ  (Wet licks)

            ปกติเป็นแหล่งที่เป้นต้นน้ำ โดยเฉพาะบริเวณที่เป้นน้ำซึมหรือน้ำซับหรือที่ไหลออกมาจากภูเขาหินปูน แอ่งหรือบ่อที่เป็นโป่งดินมาก่อนโดยจะมีน้ำขังตลอดปี มักพบโป่งน้ำตามภูเขาน้ำซึมหรือน้ำซับดังกล่าวมีแร่ธาตุต่าง ๆ  ที่จำเป็นต่อการดำรงชีวิตของสัตว์ละลายอยู่
            ทั้งโป่งดินและโป่งน้ำพบเห็นได้ในป่าค่อนข้างราบ ซึ่งเป็นบริเวณที่ได้รับแร่ธาตุจากการกัดเซาะ พังทลายของดินจากที่สูงลงมาสะสมไว้ ส่วนใหญ่พบโป่งได้มากในป่าเบญจพรรณ ป่าเต็งรังและป่าดงดิบมากน้อยตามลำดับ

ความสำคัญของแร่ธาตุต่อสัตว์

            พืชอาหารสัตว์เป็นอาหารสัตว์เป็นอาหารที่จำเป็นและสำคัญสำหรับสัตว์เคี้ยวเอื้องในประเทศเขตร้อน เช่น พลังงาน วิตามิน และแร่ธาตุ  สำหรับแร่ธาตุแล้วเป็นองค์ประกอบของน้ำหนักตัวของสัตว์ประมาณร้อยละ 5 แต่ก็เป็นสิ่งที่ขาดไม่ได้ ความต้องการแร่ธาตุที่จำเป็นสำหรับสัตว์ในอาหารสัตว์นั้นมีอย่างน้อยกว่า 15 ธาตุคือ

           1.  แร่ธาตุที่สัตว์ต้องการในปริมาณมาก  ได้แก่ แคลเซียม (Ca)  ฟอสฟอรัส (P)  โปแตสเซียม (K) โซเดียม (CI)  แมกนีเซียม (Mg)  และกำมะถัน (S)

            2.  แร่ธาตุที่สัตว์ต้องการในปริมาณน้อย  ได้แก่ โคบอลล์ (Co)   ทองแดง (Cu)  ไอโอดีน (I)  เหล็ก (Fe)  แมงกานีส (Mn)   โมลิปดินัม (Mo)    ซิลิเนียม (Se)    และสังกะสี (Zn)


            ประเภทของสัตว์ที่ใช้ประโยชน์ในพื้นที่โป่ง

           1.  สัตว์ปีกที่เข้ามาใช้ประโยชน์ในพื้นที่โป่ง

                   1.1   พวกที่เข้ามาใช้โป่งเพื่อประโยชน์โดยตรง
                               สัตว์ปีกกลุ่มนี้เข้ามากินน้ำซับในโ่ป่งน้ำ และเลือกกินเม็ดกรวด เม็ดทราย ส่วนใหญ่เป็นพวกกินพืชเป็นอาหารหลัก เช่น นกเขาเปล้าชนิดต่างๆ   นกมูม    นกแขกเต้า   และนกเขาเขียว

                     1.2   พวกที่เข้ามาใช้พื้นที่โป่งเพื่อประโยชน์โดยอ้อม
                                สัตว์ปีกกลุ่มนี้ผ่านเข้ามาเพื่อคอยล่าเหยื่อ หรือจับแมลงกินเป็นอาหาร ไม่มีวัตถุประสงค์ในการทำกิจกรรมเหมือนสัตว์ปีกพวกแรก การเข้าใช้พื้นที่โป่งอาจเป็นเพราะโป่งตั้งอยู่ในเส้นทางที่ผ่านในขณะกำลังหากินพอดี เช่น เหยี่ยวรุ้ง และพญาแร้ง

            2.    สัตว์เลี้ยงลูกด้วยนมที่เข้ามาใช้ประโยชน์ในพื้นที่โป่ง

                   2.1    พวกที่เข้ามาใช้พื้นที่โป่งเพื่อประโยชน์โดยตรง
                                สัตว์พวกนี้กินดินจากโป่งดินปรือน้ำซับจากโป่งน้ำ ส่วนใหญ่จะเป็นสัตว์ป่าที่กินพืชเป็นอาหารหลัก เช่น ช้างป่า เก้ง กวางป่า วัวแดง กระทิง เลียงผา หมูป่า สมเสร็จ ค่างแว่นถิ่นเหนือ และลิงกัง

                    2.2    พวกที่เข้ามาใช้พื้นที่โป่งเพื่อประโยชน์โดยอ้อม
                               สัตว์ป่าพวกนี้ใช้พื้นที่โป่งเช่นเดียวกับพวกแรก แต่ไม่ได้มีวัตถุประสงค์หลักกินโป่งเพื่อต้องการแร่ธาตุ ส่วนใหญ่จะไม่ใช่สัตว์กินพืชอย่างเดียวเป็นอาหาร ซึ่งจระเข้สามารถกินน้ำในโป่ง หาอาหารหรือเข้ามาดักเพื่อล่าเหยื่อที่ใช้ประโยชน์จากโป่งเพื่อแหล่งอาหาร เช่น หมาจิ้งจอก หมาใน เสือโคร่ง เสือดำ อีเห็น และชมดชนิดต่าง ๆ



--------------------------------------------------------------------------------
ที่มา : รวบรวมจาก วารสารส่งเสริมการอนุรักษ์ธรรมชาติและคุ้มครองสิ่งแวดล้อม ฉบับที่ 45

kit007

ภาพสัตว์ลงมากินดินโป่ง

Sornpraram

ของดีตามธรรมชาติ ใช้เป็นเห็นคุณ