นกขุนแผนมีลำตัวด้านบนสีฟ้าเข้มและปากแดงตามชื่ออังกฤษ หัวสีดำ ท้ายทอยมีแถบสีขาว ขาสีแดง มีหางยาวกว่าความยาวของลำตัว ปลายขนปีกและหางมีแต้มสีขาว-ดำ สีสันของมันอาจทำให้ยากที่จะเชื่อว่าอยู่ในวงศ์อีกา (จริงๆแล้วนอกจากกลุ่มของอีกา นกอื่นๆในวงศ์นี้ล้วนมีสีสันสวยงามกันแทบทั้งนั้น) แต่ลักษณะปากที่ค่อนข้างหนาและยาวคล้ายอีกาบ่งชี้ว่าสามารถกินอาหารได้หลายประเภท นอกจากนี้นกขุนแผนยังเป็นสัตว์สังคม ชอบอยู่รวมกันเป็นฝูงขนาดย่อม นกวัยเด็กมีสีสันโดยรวมตุ่นกว่า ปากและขามีสีไม่แดงสด และหางไม่ยาวมาก วงศ์อีกาเป็นนกกลุ่มที่มีไหวพริบและการเรียนรู้เป็นเลิศที่สุด นกขุนแผนเองก็ขึ้นชื่อเรื่องการเป็น“จอมฉวยโอกาส” มักแอบไปที่รังนกอื่นเพื่อกินไข่และลูกนก ชอบป้วนเปี้ยนบริเวณห้องครัวตามแหล่งท่องเที่ยวในป่าเพื่อรอกินเศษอาหารเหลือทิ้ง ในบางท้องที่นกขุนแผนปรับตัวให้อยู่ร่วมกับสัตว์กีบ เช่น หมูป่า กวาง เนื้อทราย โดยสัตว์เหล่านี้จะปล่อยให้เจ้านกขุนแผนสำรวจร่างกายเพื่อจิกกินแมลงที่เป็นปรสิต นกขุนแผนเป็นนกประจำถิ่นอาศัยอยู่ตามป่าเบญจพรรณ ป่าเต็งรัง และชายป่าที่ติดกับทุ่งหญ้า พบได้ไม่ยากในถิ่นอาศัยที่เหมาะสมทั่วประเทศ ยกเว้นภาคใต้และที่ราบภาคกลาง ประชากรบางส่วนน่าจะมาจากนกปล่อยซึ่งภายหลังสามารถปรับตัวในแพร่พันธุ์ในธรรมชาติได้ เช่น ที่พุทธมณฑล จ.นครปฐม
|