Baan Jompra

ชื่อกระทู้: คติทางตัวเลข [สั่งพิมพ์]

โดย: Sornpraram เวลา: 2016-7-10 09:23
ชื่อกระทู้: คติทางตัวเลข
คติทางตัวเลข

ในการแสดงธรรมของพระพุทธเจ้า ไม่มีการใช้ตัวเลขเป็นตัวกำกับหัวข้อธรรมต่างๆ ภายหลังในการสรุปรวบรวมธรรม ที่พระพุทธเจ้าได้แสดงลงเป็นพระไตรปิฎก ตัวเลขการจัดลำดับหมวดหมู่ของธรรม ในหัวข้อต่างๆ จึงเกิดขึ้น
ต่อเมื่อมีการสร้างอนุสรณ์ที่เป็นสัญลักษณ์ทางพระพุทธศาสนา สถาปนิกได้ใช้คติทางตัวเลขเป็นแนวทางการออกแบบที่เป็นรูปทรง เพื่อใช้บอกหรือแสดงหัวข้อธรรม หรือสัญลักษณ์บางประการ
... ตัวเลขที่แสดงถึงหัวข้อธรรม หรือสัญลักษณทางรูปธรรมต่างๆ จึงมีความหมายที่จะแสดงให้ผู้คนได้ศึกษาว่า รูปลักษณ์ทางสถาปัตยกรรมนั้น กำลังแสดงธรรมในเรื่องใดบ้าง ตัวเลขส่วนใหญ่ทางพุทธศาสนา ซึ่งสถาปนิกผู้รังสรรค์งานสถาปัตยกรรม เช่น เลข 3 หมายถึงอะไรบ้าง
ในทางธรรม เลข 3 อาจจะหมายถึง ไตรสรณาคม หรือรัตนตรัย ได้แก่ ที่พึ่งแห่งจิตใจ 3 ประการ คือ
พระพุทธเจ้า เป็นที่พึ่ง
พระธรรม เป็นที่พึ่ง
พระสงฆ์ เป็นที่พึ่ง

หรือความหมายของภูมิ หรือภพของสัตว์โลก ได้แก่ กามภพ รูปภพ และอรูปภพ

ในกรณีของสถาปัตยกรรมที่แสดงถึงองค์ประกอบโลก เช่น สถูป หรือเจดีย์จะนำความหมายของภูมิหรือภพของสัตว์โลก มาแสดงเป็นสัดส่วน 3 ชั้น ได้แก่
ชั้นฐาน ก็คือ กามภพ ที่จะมีการขยาย รูปแบบทางสถาปัตยกรรมเป็นลำดับชั้น ของความเป็นสัตว์โลกในระดับต่างๆ ที่เรียกว่า กามภพ หรือภพของผู้ที่ยังข้องติดอยู่ ในกาม อันได้แก่ ความยินดี ยินร้าย ตามยึดมั่น ถือมั่น ในรูป รส กลิ่น เสียง สัมผัส และธรรมารมย์อีก เป็นต้น
ชั้นที่ 2 คือ รูปภพ ได้แก่ ภาวะจิตของสัตว์โลกในลำดับชั้นสูงขึ้นไปจากกามภพ เป็นภาวะของผู้มีจิตหรือความคิดที่เป็นสมาธิบรรลุถึงญาณ ที่สงบนิ่งแนบแน่นโดยใช้รูป เป็นที่ตั้งและอยู่ในสติในการพิจารณา

ส่วนชั้นที่ 3 คือ อรูปภพ ได้แก่ ภาวะจิตของสัตว์โลกที่มิได้ใช้รูป เป็นที่กำหนดความคิดพิจารณา แต่ใช้การตั้งจิตที่อยู่โดยปราศจากรูป เช่น เพ่งพิจารณา แสงสว่าง ที่ว่าง วิญญาณ เป็นหลัก

ในตอนต่อไปจะยกรูปแบบทางสถาปัตยกรรมทั้งสัมพันธ์กับตัวเลขในความหมายมาแสดง

คอลัมน์ คติสัญลักษณ์สถาปัตยกรรมไทย
ชวพงศ์ ชำนิประศาสน์/ข่าวสดออนไลน์

ยินดีต้อนรับสู่ Baan Jompra (http://baanjompra.com/webboard/)