ตัดไม้ข่มนาม พิธีกรรมเอาฤกษ์ชัยก่อนทำศึกสงคราม
ในสมัยก่อนนั้นบ้านเมืองของเรามีการทำศึกสงครามอยู่บ่อยครั้ง บรรดาโหราจารย์ต่างๆจะมีบทบาทในการประกอบพิธีบำรุงขวัญทหารทั้งหลาย พิธีตัดไม้ข่มนาม คือนำไม้ที่มีชื่อพ้องกับศัตรูมาตัด เพื่อเป็นการสร้างขวัญกำลังใจ ให้แก่เหล่าทหารฝ่ายผู้ทำพิธี และยังเป็นการข่มขวัญทัพฝ่ายศัตรูด้วย
ข้อมูลจากหนังสือเกร็ดโบราณคดีประเพณีไทยของ ส.พลายน้อย กล่าวว่า ในตำราพิไชยสงคราม กล่าวถึงโชคลางในการสงครามที่สำคัญๆ ได้แก่
๑.ฤกษ์ยาม
๒.โขลนทวาร
๓.ตัดไม้ข่มนาม
๔.โหรตีฆ้องชัย
๕.ไหว้ผีสางเทวดา
พิธีตัดไม้ข่มนามนั้นมีหลายวิธี เช่น
๑. ตัดไม้ที่มีพยัญชนะตัวหน้าตรงกับพยัญชนะต้นของชื่อศัตรู เช่น ศัตรูชื่อว่า "ทอง" ก็หาไม้ที่ขึ้นต้นด้วยพยัญชนะ "ท" มาแล้วฟันให้ขาด โดยผู้ที่ฟันไม้จะเป็นนายทหารที่รับพระแสงต่อหน้าพระพักตร์เพื่อนำดาบไปฟันไม้ เมื่อ ฟันแล้วผู้ฟันหันหน้าไปสู่พระราชวัง ไม่เหลียวกลับมาดูเป็นอันขาด จากนั้นนำความเข้ากราบทูลเหนือหัวว่า "ข้าพระพุทธเจ้าออกไปปราบศึกครั้งนี้มีชัยชนะแก่ข้าศึก" หรือผู้ที่ฟันจะเป็นพระมหากษัตริย์เองเลยก็ได้
๒. เขียนชื่อของข้าศึกลงในกาบหยวกจากนั้นทำเช่นเดียวกับข้อ 1
๓. เหยียบใบไม้ที่มีพยัญชนะต้นเป็นกาลกิณีของศัตรู
๔. ทำพิธีใหญ่โดยพราหมณ์หรือหมอ หรือผู้ที่ชำนาญการ มีการตระเตรียมโรงพระราชพิธีอย่างยิ่งใหญ่ขึ้น กลางลานมีการทำพิธีลงเลขยันต์ต่างๆ การปลุกเสก การอวยชัย การดูฤกษ์ยามต่างๆ รวมเวลาไม่ต่ำกว่า ๓ วัน โดยจะมีการเอาดินมาปั้นเป็นหุ่นของหัวหน้าฝ่ายข้าศึก จะใช้ก้อนดินสิบสองก้อน โดยนำเอามาจากสถานที่ ๓ แห่งด้วยกัน ได้แก่ ใต้ท่าเรือ ใต้สพาน และจากป่าช้า
หุ่นดินนั้นจะสวมใส่เสื้อผ้าตามแบบข้าศึกที่หน้าอกลงยันต์ มีชื่อเรียกว่า พุทธจักรทำลายจักรและกิ่งไม้ที่มีชื่อเดียวกัน หรือที่คล้ายคลึงกับชื่อของข้าศึกมัดติดต้นคอเอาไว้ หุ่นดินนี้ก็จะนำเอาไปมัดติดไว้กับต้นกล้วยที่เอามาตั้งไว้ ใกล้กับศาลาเพื่อพิธีการนี้โดยเฉพาะ ในเวลา ๐๙.๐๐ น. พระมหากษัตริย์จะพระราชทานดาบอาญาสิทธิ์ให้กับผู้บัญชาการกองทัพซึ่งเป็นขุนศึกใช้รำดาบศึก
ลักษณะการรำดาบศึกและสิ้นสุดลงด้วยการใช้ดาบฟันศีรษะของหุ่นดินปั้นให้ขาดลงในการฟันครั้งเดียว หลังจากนั้นขุนศึกก็จะนำเอาดาบอาญาศึกขึ้นทูลเกล้าฯ ถวายกลับ และทูลว่าได้ทำการปราบข้าศึกตามพระราชโองการเสร็จ เรียบร้อยแล้ว จากนั้นพระมหากษัตริย์จะมีพระราชดำรัสให้เคลื่อนทัพ ทหารทั้งหลายจะย่างก้าวเหยียบย่ำหุ่นดินจนจมเสมอพื้นเป็นอันเสร็จพิธี
พิธีตัดไม้ข่มนามในปัจจุบันหาชมยากมาก เป็นการแสดงรำดาบครูของสำนักทรงบางสำนัก โดยจะใช้ดาบครูแทนดาบอาญาศึก และจะไม่มีการปั้นหุ่นข้าศึก มีเฉพาะแต่ลีลาการร่ายรำเท่านั้นที่ยังเหมือนเดิม ผู้รำจะเริ่มด้วยการเข้า ทรง ท่าการร่ายรำทั้งหลายมาจากจิตสำนึกในขณะช่วงที่รำโดยไม่มีการฝึกซ้อมมาก่อน
เครดิต เรื่อง ภาพ จาก facebook เรื่องเล่าชาวสยาม
